Eros en cultuur

Herbert Marcuse (1898-1979) geldt als een der bekendste kritische denkers van de moderne tijd. Met publicaties als «De eendimensionale mens», «Repressieve tolerantie» en zijn filosofische hoofdwerk «Eros en cultuur» had hij een blijvende invloed op het beeld van de relatie tussen individu en samenleving. Marcuse werd geboren in een joods gezin te Berlijn en studeerde filosofie in zijn geboorteplaats alsook in Freiburg, onder anderen bij Martin Heidegger. Na de machtsovername door de nazi’s in 1933 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij doceerde aan de universiteiten van Harvard, Brandeis, Columbia en aan de University of California in San Diego. Marcuse’s klassiek geworden «Eros en cultuur» is een wijd reikende poging om de psychoanalytische theorie van Sigmund Freud in wijsgerige zin te duiden en in maatschappijkritische zin te herformuleren. Marcuse neemt stelling tegen Freuds visie dat de beschaving berust op de blijvende onderdrukking van de menselijke driften, kort gezegd dat cultuur onherroepelijk neerkomt op repressie. «Eros en cultuur» biedt de contouren van een geheel andere visie op mens en samenleving, en stelt daarbij indringende en nog immer uiterst actuele vraagstukken aan de orde, zoals: wat betekent «vrijheid» als die neerkomt op de vrijheid tot consumeren? Is de mens «vrij» als zijn vrijheid bestaat uit het vrijelijk kiezen uit luxeproducten en vakantiebestemmingen? Kan de mens ooit werkelijk «bevrijd» worden wanneer hij meent al vrij te zijn? Dit leidt tot de verontrustende vraag: is de moderne mens gevangen in zijn eigen vrijheid? Als antwoord ontrafelt Marcuse de mogelijkheden en valkuilen van een niet-repressieve maatschappij in harmonie met de zintuigen en de natuur. «‘Eros en cultuur’ is een boek van blijvende betekenis en de belangrijkste bijdrage aan de psychoanalyse sinds Freud de pen heeft neergelegd.» – New York Times «Dit waardevolle werk biedt een serieus, nieuw perspectief op vrijheid.» – Susan Sontag